Çocuklar Gerçekten Şekerle Çıldırıyor mu, Yoksa Biz mi Abartıyoruz?
Doğum günü partisinde birkaç lokma pasta yedikten sonra yerinde duramayan çocuklara bakıp şöyle demiş olabilirsin:
“Şeker yedi, resmen uçuşa geçti!”
Ama dur bir dakika… Acaba bu hiperaktif hâlin sebebi gerçekten şeker mi?
Şeker Hiperaktiviteye Yol Açmaz
Evet, yanlış duymadın. Şeker, çocuklarda hiperaktiviteye neden olmaz.
Bu iddiayı çürüten çok sayıda bilimsel araştırma var. Özellikle 1990’lı yıllardan bu yana yapılan kontrollü deneylerde, çocuklara verilen şekerli ve şekersiz gıdalar karşılaştırıldığında, davranışlarında anlamlı bir fark görülmemiş.
Hatta bazı deneylerde, çocuklara şekersiz gıdalar verildiği hâlde, ebeveynlerine “şekerliydi” denmiş — ve sonuç?
Ebeveynler, çocuklarının daha yaramaz, daha enerjik olduğunu söylemiş!
Yani suçlu bazen sadece şeker değil, şeker beklentisi.
Neden Böyle Düşünüyoruz?
Bu yanlış inancın arkasında birkaç güçlü neden var:
1. Şeker = Özel Gün = Heyecan
Çocukların genelde doğum günleri, bayramlar, partiler gibi zaten çok heyecanlandıkları ortamlarda şeker tüketmesi, davranış değişikliklerinin sadece şekere atfedilmesine neden olur.
2. Beklenti Etkisi (Nocebo Etkisi)
Ebeveynler çocuk şeker yediğinde daha yaramaz olacağını zaten beklediği için, normal bir hareket bile “hiperaktiflik” olarak algılanabilir.
3. Şekerli Gıdalarla Gelen Katkı Maddeleri
Bazı hazır şekerli ürünlerdeki renklendiriciler ve katkı maddeleri, özellikle bazı çocuklarda dikkat dağınıklığına veya davranış değişikliğine yol açabilir. Ama bu şekerin kendisiyle değil, ürünün içeriğiyle ilgilidir.
Bilim Ne Diyor?
- New England Journal of Medicine, Journal of the American Medical Association (JAMA) ve benzeri prestijli dergilerde yayımlanan araştırmalarda, şekerin davranış üzerinde belirgin bir etkisi olmadığı ortaya konmuştur.
- Amerikan Pediatri Akademisi de, şekerin hiperaktiviteye neden olduğuna dair bir kanıt bulunmadığını açıkça belirtmiştir.
Gerçek Sorun Ne Olabilir?
Her çocuk zaman zaman enerjik olabilir. Bu gelişimin doğal bir parçasıdır. Ama eğer sürekli yerinde duramıyor, dikkatini toplayamıyor ve bu durum sosyal hayatını etkiliyorsa, altta yatan farklı bir neden olabilir:
- Uyku eksikliği
- Yetersiz fiziksel aktivite
- Duygusal stres
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi gelişimsel farklılıklar
Bu durumda bir uzmandan destek almak en doğru adım olacaktır.
Şeker tüketimi elbette ölçülü olmalı — fazla şeker; obezite, diş çürüğü ve insülin direnci gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Bir çocuk pasta yedikten sonra koşmaya başlarsa, belki de sadece mutlu oluyordur diye düşünmeye başlayabiliriz.
