”Kalkıp erkenden çalış, beyin daha iyi alır.”
“Sabah saatleri zihnin en açık olduğu zamanlardır.”
“Gece çalışmak boşuna, sabah daha iyi algılarsın.”
Bu sözleri kim duymadı ki? Ebeveynlerden, öğretmenlerden, hatta rehber kitaplardan bile…
Ya sabah saatleri herkes için verimli değilse?
Gerçekten En İyi Zaman Sabah Saatleri mi?
Eğitimde verimlilik sadece ne kadar çalıştığınla değil, ne zaman çalıştığınla da yakından ilgilidir. Ancak yapılan bilimsel araştırmalar, “herkes sabah çalışmalı” genellemesinin doğru olmadığını gösteriyor.
Araştırmalar Ne Diyor?
Kronotip kavramı burada devreye giriyor.
İnsanların biyolojik saatine göre üç temel kronotipi bulunur:
- Sabahçıl (morning type): Sabah erken saatlerde enerjik olur, akşam erken yorulur.
- Akşamcıl (evening type): Gece geç yatıp sabah zor uyanır, akşam saatlerinde zihinsel olarak daha aktif olur.
- Ara tip (intermediate type): İki uç arasında dengededir.
Kaynak: Roenneberg, Till, et al. (2007). “The human circadian clock influences the timing of sleep and productivity.” Chronobiology International.
Bu çalışmalara göre, öğrencinin verimli olduğu saat, onun biyolojik ritmine bağlıdır. Her sabah 6’da kalkıp çalışmak, sabahçı olmayan biri için verimsiz ve hatta zararlı olabilir.
Örnek: Üniversite Öğrencileri Üzerinde DeneyBirleşik Krallık’ta yapılan geniş çaplı bir çalışmada, öğrencilerin ders başarıları ile ders saatleri arasındaki ilişki incelendi.
Sonuç: Akşamcı kronotipe sahip öğrenciler, sabah 8-9 derslerinde daha düşük performans gösterdi.
(Evans, M. et al., 2017 – “Chronotype and academic achievement” – Journal of Biological Rhythms)
Neden Yanlış Biliniyor?
- Toplumsal sistem, sabah 8’de başlayan okullar üzerine kurulu.
- İş yaşamı sabah erken saatlerde başladığı için “doğal olan budur” algısı oluşmuş.
- Erken kalkmakla “disiplin” arasında kültürel bir bağ kurulmuş.
Ancak bilim, her zihnin aynı saatte verimli çalışmadığını defalarca ortaya koydu.
Ne Yapmalı?
Kendini tanı! Sabah mı daha aktifsin, gece mi?
- Zorunda değilsen, zihninin açık olduğu saatlerde çalış.
- Geceleri çalışan biriysen, suçluluk hissetme — bu senin doğan olabilir.
- Okul ve sınav düzenine uyum için sabah çalışmak gerekiyorsa, kronotipini yavaş yavaş kaydırabilirsin (ışık, uyku saati vb. ile).
Sonuç:
Sabah çalışmak herkes için en iyi yöntem değildir.
Zihinsel verim saatini senin biyolojin belirliyor.
Sabahçıysan evet, erken kalk. Ama değilsen? Gece senin zamanın olabilir!
