“İnsanlar beyninin sadece %10’unu kullanır.” Bu cümle size de bir yerlerden tanıdık geliyor mu? Filmlerde ya da sosyal medyada karşınıza çıkmış olabilir. Hatta bazılarımız bu sözün arkasında gizli bir potansiyel olduğuna inanmak ister. Ama gelin görün ki bu iddia, bilimsel olarak oldukça zayıf temellere dayanıyor.
Bu Efsane Nereden Çıktı?
Bu popüler söylentinin tam olarak nereden çıktığı belli değil. Ancak kökeni 19. yüzyıla kadar uzanıyor olabilir. Psikolog William James’in “İnsanlar zihinsel potansiyellerinin çok azını kullanır.” şeklindeki sözlerinin zamanla çarpıtıldığı düşünülüyor. Ayrıca 20. yüzyılın başlarında bazı gazeteciler ve yazarlar da bu düşünceyi popülerleştirmiş olabilir. Modern zamanlarda ise film ve kitaplar bu efsaneyi daha da büyüttü. Örneğin Lucy ve Limitless gibi filmler.
Bilim Ne Diyor?
Nörobilimciler bu iddianın tamamen yanlış olduğunu söylüyor. Beyin görüntüleme teknikleri (fMRI gibi) sayesinde artık beynin hangi bölgelerinin ne zaman ve nasıl çalıştığını görebiliyoruz. Beynin neredeyse tamamı, farklı zamanlarda ve görevlerde aktif olarak kullanılıyor.
Her ne kadar tek bir anda beynin %100’ü aktif olmasa da, bu onun işlevsiz olduğu anlamına gelmez. Beynin her bölgesi bir işle görevlidir ve farklı görevler sırasında devreye girer. Hareket etmek, nefes almak, konuşmak, karar vermek, duyguları işlemek… Bunların hepsi için beynin çeşitli kısımları birlikte çalışır.
Beynimizin %90’ı İşe Yaramaz mı?
Eğer bu iddia doğru olsaydı, evrimsel açıdan beynimizin büyük kısmı zamanla körelirdi. Ancak beyin, insan vücudunun en çok enerji tüketen organlarından biridir. Vücut enerjisinin yaklaşık %20’si beyin tarafından kullanılır. Bu kadar enerji harcayan bir yapının %90’ının işe yaramaz olduğunu düşünmek pek de mantıklı değil.
Bu Efsane Neden Hâlâ Yaşıyor?
- İnsanlar kendi potansiyelini daha yüksek görmek ister.
- Kişisel gelişim sektörü bu tür “sırları” pazarlamayı sever.
- Popüler kültür bu efsaneyi cazip hale getirir.
- Gerçekler bazen sıkıcı gelir, ama efsaneler büyüleyicidir.
Sonuç: Evet, Zihinsel Potansiyelimiz Büyük – Ama %10 Efsanesi Gerçek Değil
İnsan beyni hâlâ tam anlamıyla çözülebilmiş değil, evet. Ancak bu, “yalnızca %10’unu kullanıyoruz” anlamına gelmiyor. Potansiyelimizin sınırlarını genişletmek elbette mümkün — yeni şeyler öğrenerek, problem çözerek, üretken olarak… Ama bunu yaparken bilimin sunduğu verilerle ilerlemek çok daha sağlıklı.
